Sekcja IX (I) - PEDAGOGIKA RELIGII
Koordynator: ks. prof. dr hab. Jerzy Bagrowicz (bagro@umk.pl)
Sekretarz: dr Jarosław Horowski (jarohor@wp.pl)
Zakres tematyczny:
Najczęściej przez pedagogikę religii (religijną) rozumie się dziś: 1 - dyscyplinę naukową, usytuowaną na pograniczu pedagogiki i teologii, zajmującą się analizą potencjału edukacyjnego religii oraz teorią i praktyką wykorzystania go w różnych środowiskach wychowawczych, 2 - kierunek w myśli pedagogicznej podkreślający znaczenie religii dla całościowego wychowania człowieka.Przedmiotem pedagogiki religii jako nauki jest całość procesów religijnego nauczania i wychowania, formacji religijnej pojętej całościowo, ukierunkowanej na życie według zasad chrześcijańskiej religii. Pedagogika religii jest więc teorią procesu religijnego nauczania i wychowania, zorientowaną na praktykę życia chrześcijańskiego. Kierunek ten podkreśla znaczenie religii dla całościowego wychowania człowieka. Pedagogika religii wypracowuje przeto podstawy i zasady edukacji religijnej człowieka żyjącego w konkretnych uwarunkowaniach cywilizacyjnych i kulturowych. Jej przedmiotem jest refleksja nad potencjałem religijnym poszczególnych religii i wyznań religijnych. Szczególne miejsce w tej refleksji ma wskazanie na edukacyjny potencjał religii w rozwoju i wychowaniu człowieka. Pomaga ona najpierw odnaleźć sens życia, występuje bowiem jako czynnik w swoisty sposób wyjaśniający obraz świata i odpowiadający na podstawowe pytania egzystencjalne oraz na jedną z najistotniejszych potrzeb człowieka – potrzebę sensu życia i potrzebę transcendencji. Religia wyjaśnia sens świata i życia poprzez odniesienie do porządku pozwalającego na interpretowanie życia, cierpienia, śmierci oraz innych zdarzeń egzystencjalnych w ramach systemu, wewnątrz którego okazują się one wartościami. Spojrzenie na świat z religijnego punktu widzenia może umożliwić przyjęcie ukrytego sensu wydarzeń, bolesnych doświadczeń czy też cierpienia. Tak więc religia w sobie właściwy sposób porządkuje ustosunkowanie się człowieka do świata, rzeczy i ludzi, z nim samym włącznie. W kształtowaniu osobowości wychowanie religijne spełnia funkcję utrwalania uznanego przez jednostkę systemu wartości. Funkcja ta ujawnia się w dostarczaniu przez religię nierelatywnych podstaw dla wartości, zwłaszcza dla wartości moralnych. Ustala ona także hierarchię tych wartości.
Pedagogika religii wskazuje na znaczenie edukacyjnego potencjału religii w rodzinie. Wychowanie religijne w rodzinie realizuje się nie tylko jako wynik świadomie podejmowanych działań, ale jest skutkiem stałego oddziaływania atmosfery życia rodzinnego: rodzice wychowują swoje dzieci nie tylko w drodze celowo podejmowanych zabiegów pedagogicznych, ale przez całe swoje zachowanie, przez praktyki religijne, uczestnictwo w życiu wspólnot religijnych, realizację zasad wiary religijnej na co dzień. W wychowaniu religijnym od pedagogii jawnej często istotniejsza jest pedagogia ukryta, przejawiająca się m.in. w obyczajowości opierającej się na tradycji zakorzenionej w wierze.
W sytuacji zakłócenia prawidłowego przebiegu socjalizacji religijnej w rodzinie i środowisku społecznym szczególnie ważny staje się edukacyjny potencjał nauczania religii. Katecheza szkolna, widziana także w kategoriach dydaktyki jako lekcja religii, oprócz przekazu wiedzy religijnej, pełni inne podstawowe funkcje, a zwłaszcza funkcję inicjacyjno-katechumenalną oraz ewangelizacyjną. Składają się one na wypełnienie wychowawczego wymiaru nauczania religijnego, które wpisuje się w wychowawcze zadania szkoły. Religia może i powinna odegrać rolę krytyczną i inspirującą. Ewangelia sama w sobie zawiera bowiem treści humanizujące i krytyczne w stosunku do samego społeczeństwa. Mogą one być pomocne w przeciwstawianiu się niewłaściwym przejawom życia społecznego i mogą spełnić rolę, którą nazywa się dziś „diakonią kulturową”. Podstawowe obszary badawcze:
- Religijny wymiar rozwoju człowieka.
- Potencjał edukacyjny religii.
- Filozoficzne i teologiczne podstawy edukacji religijnej.
- Edukacja religijna a humanizacja życia społecznego